Odakle je bio Stevan Sinđelić
Stevan Sinđelić, jedan od najistaknutijih ustaničkih prvaka čitave srpske revolucije za narodno oslobođenje, rodio se u selu Vojski, u opštini Svilajnac u okrugu Moravskom, 1770 godine. Poticao je iz kuće zanatlija, koju je ubrzo napustio nakon rane smrti svoga oca Radovana Rakića, budući da se njegova majka Sinđelija preudala u susedno selo Grabovac. Po njoj je i nasledio svoje upečatljivo prezime koje je obeležilo jednu od najznačajnijih epizoda prvog srpskog ustanka. Kao mladić, služio je kod resavskog vojvode Petra koga su dahije posekle pre izbijanja ustanka. Po okolnim selima bio je poznat po hrabrosti i mudrosti, a zahvaljujući svojoj taktičnosti i snazi ličnosti, nametnuo se u resavskom kraju uoči izbijanja ustanka kao jedna od vodećih ustaničkih figura.
Stevan Sinđelić i ustanak
Ustanak je izbio februara 1804. i brzo se proširio na čitav beogradski pašaluk. Karađorđe Petrović, koji se stavio na čelu ustanika obavestio je Sinđelića o pokretu Srba u unutrašnjosti. Ubrzo nakon toga, sa Sinđelićem na čelu pobunio se i resavski kraj. U okolnostima još uvek lokalnih sukoba, u vreme borbi sa dahijskim snagama kod sela Jasenjar, kao svojevrsnom vatrenom krštenju, Sinđelić je razbio jedan turski garnizon i pobunio čitavu resavsku oblast. Nakon godinu dana uspešnog ratovanja sa dahijskim snagama, oslobođen je čitav beogradski pašaluk, a srpske ustaničke snage su zatvarale obruč oko Beograda.
Osmansko carstvo je u osvit 19. veka bilo u velikim problemima, a državni aparat je sa teškom mukom uspevao da očuva celovitost i bezbednost carstva. U oblastima udaljenim od Carigrada, a samim tim i slabije kontrolisanim, pojavili su se pobunjenici od centralne vlasti. Četvorica dahija, bez ovlašćenja iz Carigrada od sultana, sprovodili su težak zulum koji je direktno uslovio ustanak srpskog stanovništva u onim nahijama koje su bile pod njihovom kontrolom. Srpski narod je od februara 1804. pa sve do leta 1805. bio u sukobu sa dahijskim odmetničkim snagama. Od bitke na Ivankovcu srpski narod se u beogradskom pašaluku našao u otvorenom neprijateljstvu sa Osmanskim carstvom.
Kime je komadovao Stevan Sinđelić?
Stevan Sinđelić je komandovao svojim Resavcima, sa kojima učestvuje u bici na Ivankovcu, a u kojoj su Srbi na čelu sa Milenkom Stojkovićem i Petrom Dobrnjcem teško porazili Hafiz pašu sa niškim garnizonom od 5000 ljudi. Zbog naročitih zasluga u borbi, vožd Karađorđe je Stevana Sinđelića postavio za resavskog vojvodu. Nakon Ivankovca, Sinđelić je, na čelu svojih Resavaca zajedno sa Petrom Dobrnjcem oslobodio Ćupriju, Paraćin i Ražanj i utvrdio se u pravcu Deligrada.
Nastupila je sudbonosna 1806. godina, kada su se uspesi srpskih ustanika razglasili od Moskve do Londona, a koju je Sinđelić proveo na položaju Deligrada gde su srpski ustanici posle mnogo napora i uz velike žrtve potpuno desetkovali snage niškog Huršid paše. Usledio je period dvogodišnjeg predaha, koji je iskorišćen da se koliko-toliko stabilizuje situacija na oslobođenoj ustaničkoj teritoriji. Resavska oblast je teško postradala u prethodnim borbama, a veliki broj srpskih porodica ostao je bez krova nad glavom. Vojvoda Sinđelić je ovaj period dvogodišnjeg zatišja proveo u resavskoj nahiji, u koju se vratio deo prognanog stanovništva.
Rusija i Turska 1809.
Za to vreme, Rusija i Turska u svom vekovnom antagonizmu u 1809-tu ulaze kao otvoreni neprijatelji, a kovitlac krupnijih događaja u svoj vrtlog uvukao je i srpski narod. Vožd Karađorđe, ohrabren ulaskom Rusije u rat, planirao je buduće ratne aktivnosti ustaničkih snaga. Na Drinu su upućeni Luka Lazarević i Sima Marković, ka Vidinu Milenko Stojković, u pravcu Stare Srbije Karađorđe, a ka Nišu Miloje Petrović, u čijim redovima se nalazio i vojvoda Stevan Sinđelić sa svojim Resavcima.
Dok je front na Drini bio stabilan, a Karađorđe na domak od osvajanja novopazarske tvrđave, na istoku Srbi pod Vidinom, Turci su uspeli da probiju front ka Nišu. Sukob Petra Dobrnjca i Miloja Petrovića oko vrhovnog zapovedništva nad vojskom, samostalni ispad Hajduk Veljka, koji je na svoju ruku osvojio Belu Palanku i probio se u pravcu Sofije, čime je oslabio odbranu u oblasti glavnog turskog udara, kao i stalno pristizanje svežih jedinica protivnika iz pozadine, uslovili su srpsko povlačenje u pravcu Niša i formiranje šest šančeva kod sela Kamenice, Gornjeg i Donjeg Matejevca. Prvi i najveći šanac nalazio se kod sela Kamenice, a formirao ga je vojvoda Sinđelić sa tri hiljade vojnika pod sobom.
Namera Miloja Petrovića da se pristupi osvajanju Niša, nije realizovana zbog jakog garnizona koji se u njemu nalazio. Turske snage ubrzo su osnažene sa 20 000 hiljada vojnika koji su pristigli iz Jedrena, Leskovca, Vranja. Napad na kamenički šanac otpočeo je u osvit 19. maja 1809. Brojnije turske snage silovito su jurišale na šanac i četiri puta odbijane uz velike ljudske žrtve. Vojvoda Sinđelić nije imao pojačanja iz unutrašnjosti dok su Turcima stalno pristizale nove snage i uključivale se u borbu, onako kako su pristizale. Peti turski juriš toga dana bio je sudbonosan za odbranu kameničkog šanca.
Turci ušli u šanac a Sinđelić postao heroj
Turci su uspeli da uđu u šanac, nakon čega je usledila borba prsa u prsa, koja je koštala života mnogo ljudi i na jednoj i na drugoj strani. Stevan Sinđelić je uoči upada Turaka u šanac sa delom svojih momaka branio najvažniji deo šanca, barutanu. Videvši da su svi izgledi na odbranu uzaludni, kada su Turci već bili na domak barutane, Sinđelić se odlučio na sudbonosan korak.
Tog 19. maja, pred suton, ispalio je kuršum u burad punu baruta izazvavši eksploziju koja je u smrt odnela sve koji su se u šancu u tom trenutku nalazili. Srbi su na Kamenici dali oko 4000 života, dok se turske žrtve procenjuju na 10.000-15.000 ljudi. U znak osvete zbog velikog broja Turaka koji su pali na Čegru, niški paša je naredio da se od poginulih srpskih glava sazida Ćele-kula, u kojoj je uzidano ukupno 952 lobanje, koje i danas nakon 200 godina svedoče o ceni koja se plaćala za državnu slobodu i nezavisnost.
Oslobođenje istočne Srbije
Posledice poraza kod Kamenice, bile su sledeće: Karađorđe je prekinuo uspešna osvajanja u Staroj Srbiji, napustivši novopazarsku tvrđavu koja mu je bila na domak ruke, a rumelijski vezir uspeo je da izbije na Veliku Moravu i približi se Požarevcu, čime je ustanička Srbija izložena velikoj opasnosti. Uz velike napore, i uz pomoć jake zime, Karađorđe je uspeo da protera Turke iz istočne Srbije do kraja 1809. godine.
Herojski čin vojvode Stevana Sinđelića Srbi kroz istoriju nisu zaboravili. Ostao je kao svetla tačka i bodra misao vojničkog poziva u teškim vremenima koja su se periodično nadvijala nad Srbijom. U Svilajncu spomenik, a u Nišu bista još uvek stoje svedočeći o čoveku koji se sa pravom uzima kao jedan od najvećih heroja u istoriji srpskog naroda.
Akademska srpska asocijacija jedina je akreditovana onlajn škola za učenje srpskog jezika. Prijavite se i učite sa nama