Dinastija Nemanjića, obeležila je dva veka srednjovekovlja u istorijskom razvoju srpskog naroda, a na širem planu i čitavog Balkana. Deset vladara iz ove dinastije smenjivalo se na prestolu Srbije od 1168. do 1371.
Vladari iz dinastije Nemanjića
Vladari iz dinastije Nemanjića su za dva veka koliko su vladali Srbijom, usmerili dalji razvoj i sam tok istorije srpskog naroda. Kao najznačajnija srpska dinastija, vode poreklo od loze raških župana, koji su upravljali jednim delom srpskog naroda u epohi vizantijsko-ugarskih sukoba XII veka.
Jedna od nekoliko srpskih zemalja koje su se formirale nakon doseljavanja Slovena – Raška, se u XII veku izdvojila kao okosnica i središte srpskog naroda. Raški veliki župani su u vezivanju sa Ugarskom videli mogućnost jačanja i oslobađanja od vizantijskog primata. Njihovom vladavinom stvorena je osnova za novu dinastiju koja će na srpskom prestolu doći 1168. kada je Nemanja, najstariji sin Zavide, uspeo da se nametne za velikog župana. Izašavši iz kovitlaca sukoba sa svojom braćom, nakon pobede kod Pantina, uspeo je da obezbedi vrhovnu vlast.
Stefan Nemanja je osnivač dinastije Nemanjića
Stefan Nemanja se uzima za osnivača i rodonačelnika najpoznatije srpske, svetorodne dinastije. Državnik, kakav je po prirodi bio, svojim vladalačkim taktom stavio je Srbiju na čvrst oslonac snaženja, političkog, vojnog, ekonomskog a sa njim i kulturnog razvoja.
Krajem vladavine Stefana Nemanje, Srbija je bila nezaobilazna državna tvorevina, svojim položajem naslonjena na najznačajniju komunikaciju na Balkanu, stari vojnički put Via militaris.
Osnažena Nemanjinim osvajanjem na račun Vizantije, posle smrti cara Manojla Komnina, zavređivala je da se nemački car Fridrih Barbarosa zadrži i sastane se sa Nemanjom u Nišu, na svom krstaškom pohodu za Svetu Zemlju.
Može se reći da je Srbija izašla na pozornicu evropskih zbivanja 1217, kada je sin Nemanjin, Stefan, iz Rima dobio kraljevsku krunu i time Srbiju popeo na lestvicu više u hijerarhiji evropskih državnih konstrukcija. Zajedno sa svojim bratom arhimandritom Savom, Stefan Nemanjić je uspeo da reši crkveno pitanje i obezbedi samostalnost srpske crkve, te je 1219. usledila i crkvena autokefalnost, sa prvim srpskim arhiepiskopom Savom Nemanjićem. U narodu prozvan ”prvovenčani”, vladao je od 1196. do 1227., u svemu podražavajući oca, uspeo je da dodatno poveća ugled Srbije. Stefan Prvovenčani je ispoljio snalažljivost u godinama sukoba sa bratom Vukanom, vešto je upravljao državnim poslovima, i mudro sklapao političke brakove, prvo sa vizantijskom princezom a potom i sa unukom moćnog mletačkog dužda.
Prvi srpski vladar-pisac i dinastija Nemanjića
Važno je napomenuti i to da je to prvi srpski vladar-pisac, koji je svojim delom ”Žitije svetog Simeona”, postavio standard na koji će se kasnije ugledati životopisci srpskih vladara i crkvenih lica. Vlast, učvršćenu sposobnom rukom nasledio je njegov sin Radoslav, zet epirskog despota Teodora I Anđela. Na srpskom prestolu zadržao se kratko, do 1233, odnosno 1234.
Nakon poraza
Nakon poraza njegovog tasta kod Klokotnice 1230. izgubio je značajnu spoljnopolitičku podršku i pod pritiskom Bugarske napustio je presto u korist svoga brata Vladislava. Kao zet tada najmoćnijeg vladara na Balkanu, bugarskog cara Jovana Asena II, Vladislav se održao na prestolu do 1243. i ostao zapamćen kao ktitor jedne od najlepših hrišćanskih svetinja srednjeg veka, manastira Mileševe.
Dinastija Nemanjića i jačanje srpske ekonomije
Sa njegovim sinom Urošem otpočinje period permanentnog ekonomskog i privrednog jačanja zemlje a time i političkog značaja Srbije na Balkanu. Uroš I, vladar koji je na srpskom prestolu ostao duže od 30 godina uveo je Srbiju u epohu neslućenog ekonomskog razvoja koji će se reflektovati u budućnosti snažnom vojničkom ekspanzijom Srbije na račun Vizantije, u vreme njegovog sina Milutina i njegovih naslednika. Uroš I u Srbiju dovodi Sase, nemačke rudare koji su iz Ugarske pred mongolskom hordom prebegli u Srbiju.
Time otpočinje eksploatacija bogatih srpskih rudnika, na najvišem evropskom nivou organizacije rada, uz pomoć veština koje su Sasi doneli u Srbiju. U srpski vladarski dom ponovo dolazi strana princeza, ovog puta Jelena Anžujska, majka dvojice srpskih kraljeva, Milutina i Dragutina i ktitorka manastira Gradac. Kao ktitor Manastira Sopoćani, srpski kralj Uroš I, nastavlja tradiciju ktitorstva, koju će posebno negovati njegov sin Milutin.
Sticanje velikih materijalnih sredstava uz pomoć eksploatacije rudnika, omogućilo je srpskom kralju da okupi izuzetno skupu vojsku plaćenika, pretpostavlja se par hiljada konjanika azijskog porekla koji su uz domaću vojsku bili značajna vojna sila. Tradicija unajmljivanja plaćenika: Kumana, Španaca, Nemaca, postaće od tada tradicija svih Nemanjića, a to se pokazalo kao dobar način obezbeđivanja čvrste vlasti.
Šta se dešava posle vladavine Uroša prvog?
Posle Uroša I, na vlasti se smenjuju dvojica njegovih sinova, i to Dragutin do 1282. i Milutin koji Srbijom upravlja do 1321. Treba istaći da je Srbija, u toku četiridecenijske vladavine Milutina postala najsnažniji politički faktor jugoistočne Evrope. Kao refleksija političke i ekonomske snage zemlje u vreme kralja Milutina, jesu oko 40 njegovih zadužbina, od kojih se po značaju izdvajaju: Gračanica, Banjska, crkva Bogorodice Ljeviške, crkva u Nagoričanu, Kraljeva crkva u Studenici, koje su svaka ponaosob, umetnički dragulji i dragoceni ostaci materijalne kulture razvijenog srednjeg veka u Srbiji. Vladadavina kralja Milutina, koji je na presto došao nakon kratkotrajne uprave starijeg brata Dragutina, obeležena je snažnom vojnom ekspanzijom i velikim proširenjem zemlje na račun Vizantije.
Milutinovim osvajanjima otpočela je epizoda koja se karakteriše stanjem u kojem je Srbija postala de facto i de iure, sila broj jedan na Balkanu. Plaćenička vojska sa velikim vojničkim efektivima uz domaću vojsku i ogromnim materijalnim sredstvima na jednoj strani, i oslabljena Vizantija koja je već krajem XIII imala Turke za vratom na drugoj, uslovili su velika proširenja u korist Srbije: Polog, Ovče polje, Zletovo, Pijanec, Debar, Kičevo, Poreč, postaju sastavni delovi Srbije a granica se ustaljuje na liniji Strumica-Prilep-Ohrid-Kroja.
Ko iz loze Nemanjića nasleđuje kralja Milutina?
Milutina nasleđuje sin Stefan koji vlada deset godina, do 1331. Ktitor manastira Visoki Dečani, veličanstvenog ostatka crkvene kulture srpskog srednjeg veka, prozvan je Dečanski po svojoj zadužbini. U to vreme, protiv naglo ojačane Srbije, Vizantija i Bugarska udružuju svoje snage. Međutim, kod Velbužda, srpska vojska desetkuje Bugare, a ostaje zapamćena kao bitka o kojoj je ostalo više pomena u istorijskim izvorima od boja na Kosovu.
Da li je dinastiji Nemanjića došao kraj?
Nakon toga, činilo se da srpskoj ofanzivi u daljoj budućnosti nema kraja. Presto je godinu dana posle Velbužda nasledio mladi Dušan, na silu svrgavši svoga oca, koji je pritom umro pod nerazjašnjenim okolnostima, što je jedan og glavnih razloga što najmoćniji vladar u istoriji Srbije nije kanonizovan, za razliku od svih nemanjićkih vladara počevši od njegovog dalekog pretka Stefana Nemanje zaključno sa njegovim sinom Urošem, poslednjim srpskim carem.
Dinastija Nemanjića imala je svog cara
Kralj a potom, od 1346. i prvi srpski car, Dušan je ostao na srpskom prestolu 24 godine. Nezaustavljivom ofanzivom, Dušan je uspeo da proširi teritoriju zemlje do neslućenih granica u odnosu na ranije epohe, stavivši pod kontrolu najveći deo Balkana. U ratovima sa Vizantijom, proširio je granice srpskog carstva sve do Korintskog zaliva, a srpska crkva proizvedena je u rang Patrijaršije. Vladavina Dušana Nemanjića uzima se kao vrhunac državnog razvoja Srbije.
Ovajanje Carigrada i obračun sa Turcima
U dalekosežnim planovima o osvajanju Carigrada i obračunu sa Turcima, sve ozbiljnijom pretnjom, zatekla ga je nerazjašnjena smrt u decembru 1355. Njegov sin Uroš, bačen je u vrtlog sudbonosnih događaja za srpsku državu, koji su početkom 60-ih nagoveštavali velike promene u vidu naglog slabljenja carstva, slabljenja centralne vlasti i osamostaljivanja lokalnih velikaša.
Kraj dinastije Nemanjića
Nakon smrti Uroša Nemanjića, 1371. formalno se gasi dinastija koja je od Srbije načinila carstvo i najmoćniju silu Balkana. Svojevrsni kontinuitet dinastija Nemanjića imaće u još jednoj svetorodnoj lozi u srpskoj istoriji, Lazarevićima, sa Stefanom, despotom Srbije koji je po ženskoj liniji direktni potomak Stefana Nemanje.
Akademska srpska asocijacija jedina je akreditovana onlajn škola za učenje srpskog jezika. Prijavite se i učite sa nama.