Učenje srpskog kao zavičajnog
Proces usvajanja jezika svakako je zanimljiv, imajući u vidu najpre činjenicu s kojom lakoćom deca usvoje svoj maternji jezik, bez posebnog učenja i napora. Jezik se usvaja postupno, počevši od usvajanja glasovnog sistema, pa sve do kompleksnih sintaksičkih struktura. Usvajanje je moguće postići samo ukoliko se okružite izvornim govornicima u određenom vremenskom periodu. Za razliku od usvajanja, učenje predstavlja veštačko kreiranje sredine u kojoj se taj jezik koristi.
Učenje srpskog kao zavičajnog jezika dece i odraslih u dijaspori ostvaruje se u specifičnim okolnostima. Deci i odraslima u dijaspori srpski jezik predstavlja zavičajni jezik jer su imali prilike da tokom svog odrastanja slušaju jezik preko direktnog kontakta sa svojim roditeljima i rođacima. Na osnovu toga fonološki sistem srpskog jezika nije stran našim ljudima u dijaspori.
Afrikate u srpskom jeziku na časovima srpskog kao zavičajnog
Afrikate ili sliveni suglasnici u svom sastavu imaju elemente pregradnog i strujnog suglasnika. To su:
- Sliveni bezvučni suglasnici: C, Č, Ć;
- Sliveni zvučni suglasnici: DŽ, Đ.
Afrikata C je glas koji je načinjen od dva elementa [t] i [s]. U glasovnom sistemu srpskog jezika afrikata C nema svoj zvučni parnjak. Suglasnik Č sliven je od elemenata [t] i [š]. Prilikom izgovaranja glasa Č vrh jezika dodiruje alveole, dok prilikom izgovaranja glasa Ć prednji deo jezika dodiruje alveole i prednje nepce. Po akustičnom utisku Č je “tvrđe”, a Ć je “mekše”. Suglasnik DŽ je glas koji je nastao od elemanta [d] i [ž]. U ovom slučaju prilikom izgovora DŽ je “tvrđe”, a Đ je “mekše”.
Usvajanje afrikata srpskog jezika na časovima srpskog kao zavičajnog
Prilikom učenja i usvajanja afrikata u srpskom jeziku javljaju se poteškoće, kako za izvorne govornike, tako i za govornike kojima srpski jezik nije maternji.
Razlikovanje suglasnika Č od Ć većini govornika zadaje teškoće. I pored težine njihovog izgovora potrebno je jasno razlikovati ova dva glasa. Mešanjem ove dve afrikate lekseme u srpskom jeziku mogu da promene svoje primarno značenje. Ivan Klajn i Predrag Piper u Normativnoj gramatici srpskog jezika navode primere u kojima mešanje afrikata dovodi do promene značenja određenih leksema: spavačica “žena koja spava” – spavaćica “spavaća košulja”. Ista situacija javlja se i kod suglasnika DŽ i Đ: džak “vreća” – đak “učenik”.
Najbolji način za usvajanje afrikata srpskog jezika kod dece i odraslih u dijaspori je izgovaranjem brzalica:
- Džaba Ćira čisti cipele đacima.
- Kamenčićem češ me, kamančićem ću te.
- Čokančićem češ me, čokančićem ću te.
- Razraste li se oraščić u vrščić.
- Čalabrčak dok ne dođe ručak.
- Četiri čavčića na čunčiću cičući cijuču.
- Čiča čvorak čuva četu čavki, čik čvorče čvrkni čavki čvor.
- Cvrči, cvrči cvrčak na čvoru crne smrče.
- Cvrči, cvrči cvrčak,
- trči, trči trčak,
- trči, trči trk!
- Trčak trkom trči,
- Crni cvrčak cvrči.
Autori: Branka Spasojević i Ivana Simić, predavač Akademske srpske asocijacije
Ukoliko želite da učite sa nama, popunite prijavu. Vidimo se!